Survivorship Bias ή αλλιώς

το "Λογικό σφάλμα επιβίωσης"

Στον Β' Παγκόσμιο πόλεμο κάποια αεροπλάνα επέστρεφαν στις βάσεις με τρύπες από πυρά σε συγκεκριμένα σημεία. Λογικό(?) επόμενο ήταν να γίνεται λόγος περί ενίσχυσης των σημείων αυτών. Ο στατιστικός Abraham Wald όμως εισήγαγε μια νέα παράμετρο στην όλη κουβέντα υποδεικνύοντας πως το δείγμα το οποίο έχουν στα χέρια τους αποτελείται αποκλειστικά από αεροπλάνα τα οποία επιβίωσαν. Όσα δεν τα κατάφερναν δεν ήταν εκεί μπροστά τους για να δουν που είχαν χτυπηθεί. Έτσι έγινε αποδεκτό πως τα σημεία στα οποία είχαν δεχτεί πυρά τα επιζήσαντα αεροπλάνα ήταν τα σημεία τα οποία "άντεχαν". Ενίσχυση χρειαζόντουσαν σε άλλα σημεία τα οποία "λογικά" ήταν τα σημεία στα οποία δεχόντουσαν πυρά τα αεροπλάνα που didn't live to tell their story.

Αυτό είναι ένα απλό παράδειγμα λογικού σφάλματος επιβίωσης (https://en.wikipedia.org/wiki/Survivorship_bias) κατά το οποίο κακώς τείνουμε να βγάζουμε συμπεράσματα για κάποια πράγματα ενώ μας λείπουν σημαντικά δεδομένα κυρίως αυτά που δεν φαίνονται εύκολα. Μερικά παραδείγματα από την καθημερινή ζωή:

- Οι γονείς που τελειοθηρικά δεν συγχαίρουν το παιδί τους για έναν βαθμό π.χ 18/20 και του λένε "οκ, μπορείς και καλύτερα όμως". Ελάχιστη σημασία έχει το 18 ή 19 ή 20 στο σχολείο συγκριτικά με την εκτίμηση της προσπάθειας σου και την επιβεβαίωση ότι κατάφερες κάτι ότι και αν είναι αυτό. Στη προκειμένη δεν εκτιμάται δηλαδή η "επιβίωση του αεροπλάνου" --> ότι όσα έκανε πέτυχαν σε ένα ικανοποιητικό βαθμό και έγραψε ένα καλό βαθμό και έμαθε πράγματα (καλά ελληνικό σχολείο οκ αλλά λέμε τώρα ρε παιδιά) από την διαδικασία αυτή. Αντ' αυτού κοιτάνε τις εμφανείς "τρύπες" ---> τους εναπομείναντες 2 βαθμούς μέχρι το ̶γ̶α̶μ̶η̶μ̶έ̶ν̶ο̶ 20. Στη πραγματικότητα πιο σημαντικό είναι να εκτιμηθεί η προσπάθεια και το όποιο αποτέλεσμα αυτής παρά να προσπεραστεί ως αυτονόητο και να περαστεί το μήνυμα ότι αξίζει συγχαρητήρια μόνο εφόσον πετύχει τον Χ βαθμό και να συνδεθεί η αξία του ως άτομο με τις επιτυχίες του.

- Από την άλλη πλευρά πολλές φορές κρίνουμε άλλους ως ευτυχισμένους ή επιτυχημένους ή "αυτός τα'χει όλα στη ζωή του" και κατ'επέκταση ως άτομα τα οποία είναι σε πολύ καλύτερη φάση από εμάς χωρίς όμως να το γνωρίζουμε πραγματικά αυτό. Η ύπαρξη οικογένειας ή μια εργασίας ή μια σχέσης ή ενός εξωτερικού χαρακτηριστικού δεν είναι πανάκεια για προσωπική ευτυχία και αίσθημα ολοκλήρωσης και αυτοεκπλήρωσης κλπ. Αυτό φαίνεται απέξω σε σύντομες επιφανειακές "Όλα καλά, εσύ?" συνομιλίες ή στις φωτό στο facebook αλλά είναι αυτό άραγε ΟΛΗ η αλήθεια για έναν άνθρωπο? Όντας πολλές φορές πολύ απασχολημένοι με τα δικά μας προβλήματα τείνουμε να κοιτάμε την "επιβίωση του αεροπλάνου" των άλλων και να θεωρούμε ότι "το δικό μας αεροπλάνο" δεν τα κατάφερε μόνο και μόνο επειδή έχουν κάτι που εμείς δεν έχουμε. Δεν γνωρίζουμε όμως τι προβλήματα έχουν αυτοί και πως είναι πραγματικά η καθημερινότητα τους. Αυτό έχει ιδιαίτερο γούστο όταν μαθαίνουμε κάτι "κακό" για κάποιον διάσημο και πέφτουμε όλοι/ες από τα σύννεφα: "Μα πως, έδειχνε τόσο καλά στη τηλεόραση, έχει τα πάντα, πως γίνεται?" Ε και όμως γίνεται. Δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα για αυτούς τους ανθρώπους.