Όπως κάθε ανθρώπινη αλληλεπίδραση, έτσι και η αλληλεπίδραση με έναν/μια ψυχοθεραπευτή/τρια μπορεί να είναι από απόλυτα επιτυχημένη μέχρι απόλυτα αποτυχημένη. Δεν υπάρχει κανένα εχέγγυο για την επιτυχία της ψυχοθεραπείας σας με τον/την καλύτερο επαγγελματία εκεί έξω. Η συνάντηση των δυό σας και η ποιότητα της συνεργασίας εξαρτάται από αναρίθμητους διαφορετικούς παράγοντες οι οποίοι μάλιστα δε μένουν σταθεροί στο χρόνο. Αν όμως είναι μάταιη η μαθηματικά βέβαιη εύρεση της τελειότητας, δεν είναι καθόλου μάταιη η αναζήτηση ποιότητας και η συνεπακόλουθη παύση συνεργασίας με κακούς/ανεπαρκείς επαγγελματίες. Τι πρέπει να προσέξει κανείς λοιπόν;
Προσόντα
Η ψυχολογία είναι μια επιστήμη με πολλά παρακλάδια. Κάποιος/α που έχει ολοκληρώσει το βασικό πτυχίο στην Ψυχολογία στην Ελλάδα κατονομάζεται όντως ψυχολόγος και έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος αλλά δεν είναι πλήρως καταρτισμένος να σας εξυπηρετήσει σε κλινικό επίπεδο. Ο λόγος είναι ότι έχει ανεπαρκή τριβή με το παρακλάδι της ψυχολογίας που αφορά την επαφή με ανθρώπους που αναζητούν θεραπεία, την κλινική ψυχολογία και σχεδόν μηδαμινή τριβή με κάποια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό κομμάτι καθώς η ψυχοθεραπεία απαιτεί επαγγελματία εκπαιδευμένο σε μια τουλάχιστον ψυχοθεραπευτική προσέγγιση αλλιώς δεν μπορούμε να μιλάμε για ψυχοθεραπεία αλλά για κάτι άλλο. Συνεπώς, ο έλεγχος των αποδεικτικών των προσόντων του επαγγελματία είναι αδιαμφισβήτητο δικαίωμα ενός υποψήφιου θεραπευόμενου.
1.1 «Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας»
Οι σύμβουλοι ψυχικής υγείας που έχουν σπουδάσει σε διεθνώς πιστοποιημένα προγράμματα παρέχουν έργο διακριτό από αυτό της ψυχοθεραπείας και της κλινικής ψυχολογίας.
ΕΞΑΙΡΕΣΗ: Υπάρχουν και τυπικά Σύμβουλοι Ψυχικής Υγείας οι οποίοι όμως έχουν βασικό πτυχίο (ή και περαιτέρω σπουδές) στην Ψυχολογία από άλλη χώρα αλλά δεν έχουν καταφέρει να πάρουν τη σχετική αναγνώριση στην Ελλάδα λόγω τρομακτικής καθυστέρησης των αρμόδιων φορέων.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Πιθανό είναι συγκεκριμένα για την Ελλάδα να βρει κανείς Συμβούλους Ψυχικής Υγείας χωρίς τα απαραίτητα πιστοποιητικά από διεθνώς αναγνωρισμένα προγράμματα Συμβουλευτικής Ψυχικής Υγείας. Η εξέταση των αποδεικτικών των προσόντων ενός επαγγελματία είναι άρρητο δικαίωμα ενός υποψήφιου θεραπευόμενου.
2. «Αυτή είναι η άποψη μου»
Η ψυχοθεραπεία από τη φύση της δεν γίνεται να αποτελεί διάλογο ανταλλαγής προσωπικών απόψεων. Ένας ψυχολόγος ο οποίος στηρίζεται στην προσωπική του άποψη κατά τη διάρκεια της συνεδρίας αφήνει έξω από την θεραπευτική αίθουσα την πρόοδο της επιστήμης, την επιστημονική έρευνα, τις σπουδές του, τις ψυχοθεραπευτικές αρχές τις οποίες διδάχθηκε αλλά και τη κοινή λογική. Η κοινή λογική μένει απέξω επειδή ο θεραπευόμενος καλείται να πληρώσει στο τέλος της συνεδρίας κάποιον ο οποίος δεν ανταποκρίθηκε στο ρόλο του ως κοινωνικός επιστήμονας, κάποιον που δεν λειτουργεί κατά βάση με την επιστημονική μέθοδο –ως οφείλει- για να αναζητήσει πληροφορίες και να εξηγήσει τα πράγματα. Ο προβληματισμός σχετικά με μια ψυχοθεραπεία που επικεντρώνεται στην άποψη του επαγγελματία είναι απολύτως θεμιτός.
ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ: Βεβαίως, ο/η επαγγελματίας δεν είναι ρομπότ. Κάποιες φορές συμπληρωματικά μπορεί να τύχει να πει την προσωπική του άποψη για κάτι μικρής ή μεγάλης σημασίας. Δεν είναι προβληματικό αυτό. Προβληματικό είναι να αποτελεί η προσωπική άποψη την θεραπευτική παρέμβαση της συνεδρίας ή να είναι η παράθεση προσωπικής άποψης "καθημερινότητα".
3. «Κάνε αυτό και βλέπουμε»
Σε αυτήν την περίπτωση, ένας επαγγελματίας ο οποίος αισθάνεται άνετα να δίνει εντολές πιθανότατα απολαμβάνει την αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας μεταξύ «αυθεντίας» και θεραπευόμενου. Η ιδιότητα του κρίνεται ως επαρκής έτσι ώστε να κατέχει την πιο σωστή άποψη στο δωμάτιο και να μην χρειάζεται να συζητηθούν ιδιαίτερα οι προτάσεις του. Ένας τέτοιος επαγγελματίας δεν αφήνει πολύ χώρο για ανάπτυξη, μπορεί να είναι πιεστικός και μπορεί να δυσκολεψει την αυτονόμηση του θεραπευόμενου. Ο προβληματισμός σχετικά με μια ψυχοθεραπεία με πρωταγωνιστή τον επαγγελματία και κομπάρσο τον θεραπευόμενο είναι απολύτως θεμιτός.
4. Κριτική
Ο ρόλος του σύγχρονου επαγγελματία ψυχικής υγείας εκ φύσεως δεν μπορεί να επικριτικός. Η επίκριση είναι κάτι που κάνει κάποιος που βρίσκεται σε θεσμικά καλύτερη θέση από κάποιον άλλο όπως είναι ο δάσκαλος ο οποίος επικρίνει το γραπτό του μαθητή, ή ο γονέας που επικρίνει το παιδί το οποίο δεν τήρησε κάποιον κανόνα ασφαλείας ή ο δικαστής ο οποίος επικρίνει τον κατηγορούμενο για την παράτυπη συμπεριφορά του. Ο ψυχολόγος μπορεί να έχει σπουδές και εμπειρία σχετικές με τις δυσκολίες του θεραπευόμενου αλλά η πρόοδος και η αλλαγή δεν έρχονται δια της επιβολής των γνώσεων του. Η επίκριση είτε αφορά κάποιο χαρακτηριστικό του θεραπευόμενου, είτε κάποια επιλογή του δεν έχει θέση στη θεραπευτική αίθουσα. Αντιθέτως, για το οτιδήποτε, είναι προτιμότερο να συζητηθεί διεξοδικά προκειμένου να υπάρχει χώρος για τον ίδιο θεραπευόμενο να φτάσει από μόνος του –ενδεχομένως- σε κάποιο αρνητικό συμπέρασμα για κάτι υπό το φως σκέψεων (και όχι μόνο) που του μέχρι τότε του διέφευγαν. Η ενόχληση από τον επαγγελματία που κρίνει και κατακρίνει είναι απολύτως φυσιολογική.
Τα παραπάνω ακούγονται συνήθως από παρεμβάσεις επαγγελματιών ψυχικής υγείας που μιλούν ως αυθεντίες και "επωφελούνται" από μια σχέση βασισμένη στην εξουσία. Σε αυτήν ο ειδικός λόγω θέσης, σπουδών "ξέρει" και ο θεραπευόμενος λόγω θέσης και κατάστασης ανάγκης οφείλει να συμμορφωθεί. Η λογική αυτή είναι ξεπερασμένη, ανήκει στο μακρυνό παρελθόν και δεν έχει επηρεαστεί από τις κατακτήσεις των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας τα τελευταία 50 χρόνια αλλά και των επαγγελματιών που έχουν προσπαθήσει κλινικά αλλά και ερευνητικά να βελτιώσουν τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Σήμερα όσοι κάνουν ψυχοθεραπεία δεν θεωρούνται καημένα παιδάκια που χρειάζονται τα σώσει κάποιος μεσσίας αλλά άνθρωποι που χρειάζονται κάποιον να τους υποστηρίξει στην παρούσα δυσκολία τους. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει με επιβολή προσωπικών απόψεων, εντολές ή κριτική.
Κείμενο του Νίκου Νακόπουλου
Ψυχολόγος MSc, Ψυχοθεραπευτής CBT
Comments