Ο θάνατος του Μουφάσα παραμένει ο πιο ανατριχιαστικός και ο πιο δύσκολος προς θέαση θάνατος ήρωα ταινίας κινουμένων σχεδίων –από εφεξής Τ.Κ.Σ- (και όχι μόνο) όσα χρόνια και αν έχουν περάσει από το μακρυνό 1994. Ήταν ο πρώτος θάνατος σε Τ.Κ.Σ; Όχι, ούτε καν. Μήπως ήταν ο μοναδικός θάνατος γονέα σε Τ.Κ.Σ μέχρι τότε; Ούτε. Χωρίς άλλα εισαγωγικά, ας δούμε μαζί μερικούς λόγους για τους οποίος ο θάνατος του ξεχώρισε τότε και ξεχωρίζει ακόμα:
Πολύ μεγάλη σημασία έχει το «Τότε». Πότε ήταν αυτό; Πόσων χρονών ήμασταν ο καθένας από εμάς όταν τον είδαμε; 3? 6? 8? Το ζήτημα είναι ότι ήμασταν πολύ μικροί σε ηλικία και όχι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με την απώλεια, τον θάνατο κλπ κλπ. Για πολλά από εμάς μπορεί να ήταν ένας από τους πρώτους θανάτους που είδαμε ποτέ στην οθόνη. Φυσικά, υπάρχουν παιδιά ήδη γνώριζαν πολύ καλά τι είναι ο θάνατος αλλά πιθανότατα δεν ήταν η πλειοψηφία.
Πολύ μεγάλη σημασία έχει το «Ποιος». Ποιος ήταν ο Μουφάσα; Αρχικά ήταν ήρωας και όχι ο «κακός» της υπόθεσης και μάλιστα ένας ιδιαίτερα συμπαθής ήρωας με μια πολύ φροντιστική συμπεριφορά απέναντι στο γιο του που μάλιστα έχαιρε σεβασμού από όλα τα ζώα. Ένας ιδιαίτερος αγαπητός ήρωας που τον βλέπουμε επί 35’+ να γελάει, να χορεύει, να εμπνέει, να φροντίζει και να βοηθάει. Με λίγα λόγια ήταν ένας χαρακτήρας με τον οποίο είχαμε δεθεί συναισθηματικά. Θέλαμε το καλό του.
Τεράστια σημασία έχει το «Πως». Πως πέθανε ο Μουφάσα; Ο Μουφάσα πέθανε προσπαθώντας να σώσει το γιο του από το θάνατο. Αφού τα κατάφερε, ο αδερφός του αρνείται να τον βοηθήσει, μπήγει τα νύχια του στη σάρκα του, παίρνει το πιο κακό ύφος που θα μπορούσε, του λέει ειρωνικά «Zήτω ο βασιλιάς» και τον πετάει στο κενό. Το «Πως» δεν σταματάει εδώ όμως. Σαν να μην έφτανε αυτό, βλέπουμε τον τρόμο στο πρόσωπο του Μουφάσα αλλά και στο πρόσωπο του Σίμπα. Στη συνέχεια ο Σίμπα προσπαθεί επί ματαίω να κάνει το μπαμπά του να σηκωθεί. Όχι μόνο ήταν on screen ο θάνατος αλλά συνέβη πάνω σε μια ηρωική πράξη ενώ είδαμε και τον τρόμο ζωγραφισμένο στα πρόσωπα χαρακτήρων που έχουμε αγαπήσει και δεθεί συναισθηματικά μαζί τους. H μουσική του Hans Zimmer από πίσω προσθέτει συναισθηματικό φόρτο σε μια ήδη υπερφορτωμένη συγκινησιακά στιγμή.
Λοιπόν, τι διαφορά έχει ο θάνατος του Μουφάσα με άλλους θανάτους σε ταινίες Disney?
Η πλειοψηφία των θανάτων αφορούσαν στερεοτυπικά «κακούς» το κακό των οποίων ευχόμασταν καθ’όλη τη διάρκεια της ταινίας: Gaston από Beauty And The Beast (1991), Claude Frollo από την Παναγία των Παρισίων ο οποίος κάηκε (1996), ο ίδιος ο Scar από το Lion King που φαγώθηκε από τις ύαινες (1994), η κακιά Βασίλισσα από τη Χιονάτη (1937), η Ούρσουλα από την Μικρή Γοργόνα (1989), ο Clayton από τον Ταρζάν που αυτοαπαγχονίστηκε καταλάθος (1999) και πάει λέγοντας. Ποιοι είναι αυτοί; Ποιος τους θυμάται; Ποιος θυμάται πως πέθαναν; Προσωπικά δεν θυμόμουν ούτε τον θάνατο του Scar ας πούμε. Άλλο να πεθάνει κάποιος με τον οποίο έχουμε δεθεί και ταυτιστεί, κάποιος που θαυμάζουμε και προσδοκούμε να «κερδίσει» στο τέλος και άλλο αυτός ο οποίος δυσκολεύει την ζωή του ήρωα μας και του κόσμου γενικότερα. Μεγαλώνοντας, οι περισσότεροι από εμάς αποδομούμε το θάνατο και δη τη δολοφονία ως τρόπο απάντησης σε εγκληματικές/ανήθικες συμπεριφορές. Ως παιδιά τα πράγματα ενδέχεται να είναι πιο απλά. Εντάξει όχι όλα τα παιδιά, αλλά τα περισσότερα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει πολύπλοκες διαδικασίες επεξεργασίας δύσκολων καταστάσεων τις οποίες η ανθρωπότητα διαχειρίζεται με δαιδαλώδη συστήματα δικαιοσύνης και προσπαθεί να ερμηνεύσει με διάφορες επιστήμες.
Πάμε λοιπόν στους θανάτους «καλών». Η μαμά του Μπάμπι (1942) πεθαίνει εκτός οθόνης. Ακούμε έναν πυροβολισμό και μετά βλέπουμε τον πατέρα του να του λέει πως η μαμά του τους άφησε. Το ίδιο και η μητέρα του πρωταγωνιστή στο The Fox And The Hound (1981). Η μαμά του Κουασιμόδου πεθαίνει on screen αλλά στην αρχή της ταινίας, ούτε το όνομα της δε μάθαμε. Οι θάνατοι των γονιών της Σταχτοπούτας, του Ταρζάν κλπ είναι θάνατοι για τους οποίους ενημερωνόμαστε δια της αφήγησης.
Άξια αναφοράς: Ηρωικά πεθαίνει και η Μεγκ στον Ηρακλή (πάει να τον σώσει) αλλά αυτή επανέρχεται στη ζωή μετά. Άδικα πεθαίνει και ο Κοκούμ στη Ποκαχόντας (1995) αλλά ποιος είναι αυτός; Δεν ήταν ένας χαρακτήρας με τον οποίο δέθηκε κανένας.
Μετά από το Lion King, όλοι μας είδαμε διάφορους θανάτους «καλών» είτε σε ταινίες κινουμένων σχεδίων είτε σε ταινίες με ηθοποιούς. Δεν έχει νόημα να τις αναφέρω μια-μια. Είναι μάλλον αναρίθμητοι. Αλλά οι περισσότεροι από εμάς δεν βλέπαμε τέτοιες ταινίες από τα γεννιοφάσκια μας.
ΣΥΜΠΕΡAΣΜΑΤΙΚΑ: Μάλλον μπορούμε να πούμε ότι ο θάνατος του Μουφάσα δεν ήταν ούτε ο πρώτος θάνατος σε Τ.Κ.Σ, ούτε ο πρώτος θάνατος «καλού», ούτε ο πιο βάναυσος θάνατος σε Τ.Κ.Ο. Ενδέχεται όμως να είναι ο πρώτος και ο πιο βίαιος θάνατος ήρωα σε Τ.Κ.Σ που είδε ο περισσότερος κόσμος που σήμερα είναι 25-35 ετών. Η ανατριχιαστική οπτικοποίηση του θανάτου του και η συναισθηματικά φορτισμένη αντίδραση του ίδιου αλλά και του γιου του ξεκινώντας από τον φόβο/τρόμο και καταλήγοντας στην οδύνη και την απελπισία είναι μια μοναδικά συναντώμενη περίσταση χωρίς προηγούμενο που καπακώνει κάθε άλλο θάνατο σε ταινίες Disney και όχι μόνο.
Επόμενο είναι οι κάποιοι ή και οι περισσότεροι από εμάς να μην έχουμε δει άλλο θάνατο σε ταινία ο οποίος να μας στεναχώρησε περισσότερο. Άλλη αντίληψη και άλλα ερεθίσματα είχε τότε η 6χρονη εκδοχή του εαυτού σας και άλλη η 13χρονη ή η 20χρονη.
BONUS: παρόμοια στοιχεία με το θάνατο του Μουφάσα έχει ο θάνατος του Ned Stark από το Game of Thrones καθώς πεθαίνει on screen, ήταν ο καλύτερος και πιο αγαπητός χαρακτήρας μέχρι τότε και χάνει το κεφάλι του (άδικα) μπροστά στις 2 έντρομες κόρες του. Όχι τυχαία, ο θάνατος αυτός μνημονευόταν και μνημονεύεται ακόμα.
Υπόψιν πως 19/07/2019 επανακυκλοφορεί ο Βασιλιάς των Λιονταριών. Ενδιαφέρον έχει εάν θα έχουν αλλάξει τη σκηνή αυτή ή εάν θα την κρατήσουν αυτούσια(!)
Κείμενο του Νίκου Νακόπουλου
Ψυχολόγος MSc, Ψυχοθεραπευτής CBT
Comments